یکی از موضوعات بسیار مهم در صنعت بسته بندی، پتانسیل استفاده از متریال‌های مختلف فلزی، شیشه، چوب و پلاستیک است. هر یک از این متریال‌ها مزایا و ویژگی‌های خاص خود را داشته و در مقابل معایبی نیز دارند. در این میان پلاستیک بیشترین کاربرد را در بسته‌بندی کالاهای گوناگون دارد. اما چالشی که در صنعت بسته بندی همواره وجود داشته است، این است که پتانسیل پلاستیک در بسته بندی در بازارها چقدر بوده و تا چه حدی می‌تواند در این صنعت مورد استفاده قرار گیرد؟
برای پاسخ به این سوال باید نگاه دقیق‌تری به ماهیت و ویژگی‌های پلاستیک و همچنین تاریخچه آن در صنعت بسته بندی داشت. به همین جهت در ادامه این مقاله پتانسیل استفاده از پلاستیک در بسته بندی را از هر جهت به صورت کامل بررسی کرده‌ایم.
پلاستیک چیست و از چه موادی تشکیل شده است؟
پلاستیک به پلاستیکها از مواد اولیه خام به نام هیدروکربن‌ها ساخته می‌شوند. این مواد اولیه در منابع طبیعی چون نفت خام، گاز طبیعی و زغال سنگ یافت می‌شوند. موادی که از هیدروکربن‌ها ساخته شده‌اند، در اثر انجام برخی فراوری‌ها زنجیره‌های طولانی از مولکول‌ها به وجود می‌آیند، این زنجیرها همان مواد تشکیل دهنده پلاستیک هستند.
مولکول‌های تشکیل‌دهنده پلاستیک مونومر نام دارند. این مولکول‌ها به وسیله نیروهای پیوندی به هم متصل شده و با تکرار آن‌ها زنجیره‌هایی به وجود می‌آیند که اجتماع آن‌ها در نهایت باعث تشکیل ماده‌ای به نام پلیمر می‌شود.
کلمه پلیمر از دو بخش پلی و مر تشکیل شده است، پلی به معنای چندین و مر همان شکل خلاصه شده مونومر است. بر خلاف باور عموم پلاستیک یک ماده مشخص نیست، بلکه شکل‌های مختلفی از آن مانند پلی استر، پلی کربنات و… تولید شده و هر یک در صنایع مختلفی کاربرد دارند.
تاریخچه استفاده از پلاستیک در صنعت بسته بندی در بازارها
بسته بندی از زمان زندگی انسان‌های اولیه وجود دارد، اما با گذر زمان و افزایش علم و آگاهی انسان شکل و متریال بسته بندی‌ها دچار تغییرات زیادی شده‌اند. برای نمونه در گذشته انسان‌ها از برگ، چوب و… به عنوان لیه‌ای برای بسته بندی و مراقبت از محصولات استفاده می‌کردند. اما با گذشت زمان و افزایش آگاهی انسان‌ها توانستند متریال‌هایی چون فلز و شیشه را از منابع طبیعی استخراج کرده و از آن‌ها در بسیاری از صنایع به خصوص صنعت بسته بندی استفاده کنند.
مواد پلاستیکی در دهه 1920 میلادی اختراع شدند، اما گستره کاربرد این نوع مواد بعد از پایان جنگ جهانی دوم به طرز شگفت‌انگیزی افزایش یافت. به عبارتی بعد از جنگ جهانی دوم محصولات بسته بندی پلاستیکی افزایش یافته و با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد.
نگاهی دقیق به پتانسیل پلاستیک در صنعت بسته بندی از گذشته تا به امروز
مواد پلاستیکی از زمان ظهور خود تحول عظیمی را در صنایع مختلف از جمله صنعت بسته بندی به وجود آورده‌اند. علت این امر وجود تمایزهای بسیار زیاد بین این مواد با سایر متریال‌ها همچون فلزات، شیشه و چوب است. هر یک از متریال‌های چوب، فلز و شیشه معایب خاص خود را دارند.
برای نمونه فلزات به دلیل واکنش‌پذیر بودن در برابر رطوبت، هوازدگی و اکسایش در نقش کم‌رنگی در صنعت دارند، این نوع مواد اغلب در بسته بندی لوازمی با حساسیت ساختاری کم استفاده شده و در مقابل در نگهداری از مواد غذایی چون گوشت و… اصلا مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
یا برای نمونه بسته بندیهای شیشه‌ای نیز همواره مشکلات مربوط به خود را دارند، این نوع بسته بندی‌ها به دلیل داشتن وزن زیاد و عدم مقاومت بالا در برابر ضربه موجب بروز خسارت‌های متعددی چون شکستگی بسته بندی و حتی آسیب دیدن محتویات بسته بندی می‌شوند.
اما بر عکس بسیاری از متریال‌ها، بسته بندیهای پلاستیکی همواره به دلیل داشتن انعطاف‌پذیری بالا در شکل‌گیری و همچنین مقاومت بالا در برابر ضربه مورد توجه صنعت بسته بندی بوده‌اند.
در حقیقت بسته بندیهای پلاستیکی در طول تاریخ کاربرد خود ثابت کرده‌اند که می‌توانند تا چندین سال آینده به عنوان بهترین و کم‌هزینه‌ترین متریال در صنعت بسته بندی مورد استفاده قرار گیرند.
پتانسیل بالای پلاستیک در بسته بندی در بازارها
اگر به محیط پیرامون خود دقت کرده باشید، خواهید دید که بیش از 90 درصد بسته بندی‌ها و حتی اجزای تشکیل‌دهنده لوازم از جنس پلاستیک هستند. حتی در صنعت خودروسازی نیز در ساخت بسیاری از لوازم و قطعات از پلاستیک استفاده می‌شود. تمامی این موارد نشان‌دهنده برتری پلاستیک نسبت به سایر متریال‌ها است.
بخش اعظمی از مواد پلاستیکی در صنعت بسته بندی مورد استفاده قرار می‌‌گیرند، به عبارتی حدود 40 درصد پلاستیکها در صنعت بسته بندی در بازارها و 21 درصد از آن‌ها در ساختمان‌سازی و مابقی نیز در صنایع مختلف به کار می‌روند.
دلایل بالا بودن پتانسیل استفاده از پلاستیک در بسته بندی در بازارها
مواد پلاستیکی به دلیل داشتن ماهیت خاص نسبت به سایر متریال‌ها برتری بسیاری دارند. برای نمونه بالا بودن تنوع فراورده‌های ناشی از پلاستیک این امکان را فراهم کرده تا در صنعت بسته بندی به شکل‌های مختلفی از این مواد استفاده شود. برای نمونه از فیلم‌های بسته بندی تحت عنوان فیلم استرچ که از پلی اتیلن سبک خطی LDPE ساخته شده‌اند برای بسته بندی بسیاری از اقلام همچون مواد غذایی، بسته بندی ثانویه قطعات و لوازم الکترونیکی و… استفاده می‌شوند.
برخورداری از وزن کم در عین داشتن مقاومت بالا
یکی از رایج‌ترین دلایل بالا بودن پتانسیل استفاده از پلاستیک در بسته بندی در بازارها سبکی وزن و در عین حال مقاومت بسیار بالای آن است. در حقیقت بسته بندیهای پلاستیکی بر خلاف سایر بسته بندی‌ها مانع از افزایش وزن مازاد مرسوله شده و می‌توانند در هر شرایطی از کالاها به بهترین شکل ممکن محافظت کنند.
بر اساس آمارگیری‌های انجام شده میزان خسارات ناشی از بسته بندیهای پلاستیکی در مراحل مختلف همچون انبار کردن، حمل و نقل و فروش بسیار کمتر از بسته بندیهای فلزی و شیشه‌ای است.
عدم واکنش به عوامل محیطی مخرب
یکی دیگر از دلایلی که باعث افزایش گستره کارایی پلاستیک در صنعت بسته بندی، مقاومت بالای آن‌ها در برابر عوامل محیطی چون رطوبت، نور خورشید و… است. برای نمونه بسته بندیهای چوبی یا کاغذی سریعا رطوبت را به خود جذب کرده و موجب بروز آسیب در محتویات بسته بندی می‌شوند. در حالی که بسته بندیهای پلاستیکی اصلا اجازه ورود رطوبت به داخل محتویات بسته را نمی‌دهند.
افزون بر این موارد بسته بندیهای پلاستیکی همچون فیلم استرچ مانع از نفوذ و اثر اشعه فرابنفش خورشید و فاسد شدن مواد غذایی می‌شوند. فیلم استرچ نیز یکی از پرکاربردترین شکل بسته بندیهای پلاستیکی است که در شرکت نادی پلاستیک با استفاده از مواد پلی اتیلنی ویژه‌ای ساخته می‌شود.
پلاستیک و خاصیت ضد الکتیریسته قوی
یکی دیگر از موضوعات بسیار مهم در صنعت بسته بندی، پتانسیل مقاومتی متریال‌های مختلف در برابر الکتیریسته و جریان برق است. در حقیقت بسیاری از بسته بندی های فلزی در مرحله انبار کردن به دلیل بروز برخی مشکلات مانند اتصال جریان برق در داخل محیط سریعا واکنش نشان داده و در حقیقت جریان الکتریسیته را از خود عبور می‌دهند.
این امر نیز خسارات زیادی را به لوازم وارد کرده و منجر به خرابی آن‌ها می‌شود. اما خوشبختانه بسته بندیهای پلاستیکی به دلیل داشتن خاصیت ضد الکتریسیته و یک لایه عایق مانع از عبور جریان الکتریسیته به محتویات بسته بندی می‌شوند.
قابلیت به‌روزرسانی فراورده‌های پلاستیکی
مهم‌ترین ویژگی پلاستیک، قابلیت به‌روزرسانی فراورده‌های پلاستیکی هستند. به عبارتی با گذشت زمان نیازهای روز صنعت بسته بندی تغییر می‌کند، به همین جهت باید به دنبال آن ویژگی‌های ساختاری و فیزیکی متریال‌های بسته بندی نیز تغییر پیدا کنند. مواد پلاستیکی تنها متریالی هستند که قابلیت ایجاد تغییرات متناسب با نیازهای روز صنعت بسته بندی دارند.
با مشاهده تاریخچه بسته بندیهای پلاستیکی می‌توانیم تغییرات گسترده در ویژگی‌های ساختاری و حتی ظاهر بسته بندیهای پلاستیکی را مشاهده کنیم.
کاهش هزینه‌های مربوط به نگهداری، حمل و نقل و فروش
بر خلاف بسیاری از متریال‌های بسته بندی همچون فلزات و شیشه‌ها، هزینه‌های مربوط به تولید و نگهداری بسته بندی پلاستیک بسیار کم است. چه چیزی بهتر از مواد پلاستیکی که در عین داشتن هزینه‌های بسیار پایین حمل و نقل و نگهداری در کنار طول عمر، سطح ایمنی و بهداشتی بالا می‌توانند در صنعت بسته بندی استفاده شوند.
سخن نهایی
در این مطلب در مورد پلاستیک و جایگاه آن در صنعت بسته بندی بررسی چندجانبه‌ای انجام شد. بنا بر آنچه گفته شد، می‌توان به این نتیجه رسید که پتانسیل استفاده از پلاستیک در صنعت بسته بندی همواره تا چندین سال آینده بسیار بیشتر از سایر متریال‌ها است؛ چراکه مواد پلاستیکی همواره می‌توانند بسیاری از نیازهای جوامع بشری را چه در زمینه بسته بندی و چه در سایر صنایع به خوبی و با کمترین هزینه تامین کنند.