انواع ضایعات پلاستیک؛ معضلی که از زمان پیدایش پلاستیک، همواره بشر با آن درگیر بوده است!
پلاستیک‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مواد مصرفی در دنیای مدرن، در بسیاری از صنایع و محصولات روزمره حضور دارند؛ از بطری‌های نوشیدنی و کیسه‌های خرید گرفته تا لوازم خانگی و بسته‌بندی‌های غذایی. اما در حالی که این مواد ویژگی‌هایی همچون سبکی، مقاومت و قیمت پایین دارند، عواقب زیست‌محیطی آن‌ها پس از مصرف، چالشی جدی برای سیاره ما به شمار می‌رود.
ضایعات پلاستیک به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند، که هرکدام از آن‌ها تهدیدات خاص خود را برای محیط‌زیست و سلامت انسان دارند. از پلاستیک‌های تک‌مصرفی که به سرعت در طبیعت پراکنده می‌شوند، تا میکروپلاستیک‌ها که به راحتی وارد زنجیره غذایی می‌شوند، هر یک از این ضایعات اثرات مخربی بر اکوسیستم‌های طبیعی و موجودات زنده دارند. در این مقاله، به بررسی انواع مختلف ضایعات پلاستیک و چالش‌های زیست‌محیطی آن‌ها می‌پردازیم و اهمیت یافتن راهکارهای مناسب برای مدیریت این ضایعات را بررسی خواهیم کرد.
منظور از ضایعات پلاستیکی چیست؟
ضایعات پلاستیکی به موادی اطلاق می‌شود که از پلاستیک تولید شده‌اند و پس از استفاده دیگر کاربردی ندارند و به محیط زیست وارد می‌شوند. این ضایعات می‌توانند به صورت مواد پلاستیکی تک‌مصرف، بسته‌بندی‌ها، ظروف، بطری‌ها و حتی قطعات کوچک پلاستیکی مانند میکروپلاستیک‌ها باشند. پلاستیک‌ها به‌دلیل ویژگی‌هایی مانند سبکی، مقاومت و هزینه پایین در تولید انواع محصولات استفاده می‌شوند اما همین ویژگی‌ها باعث می‌شود که پس از مصرف، این مواد به راحتی در طبیعت باقی بمانند و تجزیه ناپذیر باشند.
ضایعات پلاستیکی به‌ویژه در صورتی که به دریاها و اقیانوس‌ها وارد شوند، می‌توانند تهدیدات جدی برای حیات وحش به‌وجود آورند. بسیاری از موجودات دریایی و زمینی پلاستیک‌ها را می‌بلعند یا در آن‌ها گرفتار می‌شوند که ممکن است منجر به مرگ آن‌ها شود. همچنین پلاستیک‌ها به‌طور خاص در آب‌ها و خاک‌ها تجزیه نمی‌شوند و مدت زمان طولانی باقی می‌مانند.
یکی از دلایل اصلی انتشار ضایعات پلاستیکی، استفاده بی‌رویه از پلاستیک‌های تک‌مصرفی است. کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌ها و ظروف یکبار مصرف جزو رایج‌ترین منابع این ضایعات هستند. برای مقابله با این بحران راه‌حل‌هایی مانند کاهش مصرف پلاستیک، استفاده از پلاستیک‌های قابل بازیافت یا زیست‌تجزیه‌پذیر و بهبود فرآیندهای بازیافت به شدت توصیه می‌شود.
شناخت انواع ضایعات پلاستیک
ضایعات پلاستیکی به‌دلیل ارزشمندی در فرآیند بازیافت اهمیت زیادی در حفظ منابع و کاهش آلودگی محیط‌زیست دارند اما باید توجه داشت که این ضایعات تنها یک دستهبندی کلی ندارند و شامل انواع مختلفی هستند که هر یک از آن‌ها ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند. این ویژگی‌ها میزان کاربرد و حتی نحوه بازیافت آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
شناخت انواع ضایعات پلاستیک به دلیل کاربرد گسترده این مواد در صنایع مختلف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ضایعات پلاستیکی به دسته‌های اصلی شامل ضایعات تزریقی (مانند راهگاه‌ها، اسپروها و قطعات معیوب)، نایلونی (فیلم‌های نازک و کیسه‌های پلاستیکی) و بازیافتی (مواد خرد شده و آماده بازیافت) تقسیم می‌شوند. ضایعات تزریقی بیشتر از پلاستیک‌های سخت مانند پلی‌پروپیلن و ABS تشکیل شده‌اند، در حالی که ضایعات نایلونی شامل پلی‌اتیلن سبک و سنگین هستند. برخی ضایعات مانند پلی‌کربنات و PVC نیز در دسته قطعات مهندسی قرار دارند.
این مواد پس از جمع‌آوری و بازیافت می‌توانند در صنایع مختلف دوباره استفاده شوند که به کاهش آلودگی محیط زیست کمک می‌کند. توجه به این موضوع به بهبود مدیریت ضایعات و استفاده بهینه از منابع منجر می‌شود. به‌طور کلی ضایعات پلاستیکی به هفت گروه اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- پلی‌اتیلن ترفتالات (PET)
- پلی‌اتیلن سنگین (HDPE)
- پلی‌وینیل کلرید (PVC)
- پلی‌اتیلن سبک (LDPE)
- پلی‌پروپیلن (PP)
- پلی‌استایرن (PS)
- پلی‌کربنات (PC)
پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) از انواع ضایعات پلاستیک نایلون
پلی اتیلن ترفتالات ک از انواع ضایعات پلاستیک نایلون به شمار میآید، پلاستیکی سبک و مقاوم است که بیشتر در تولید بطری‌های نوشیدنی، بسته‌بندی مواد غذایی و ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود. پلی‌اتیلن ترفتالات به دلیل شفافیت و مقاومت شیمیایی خود یکی از محبوب‌ترین پلاستیک‌ها در صنایع مختلف است. این نوع پلاستیک به‌راحتی قابل بازیافت بوده و در تهیه لباس‌های پلی‌استری، بسته‌بندی‌های جدید و سایر محصولات استفاده می‌شود.
پلی‌اتیلن سنگین (HDPE) از انواع ضایعات پلاستیک نایلون
این نوع پلاستیک معمولا در تولید بطری‌های مواد شوینده، ظروف لبنیات و کیسه‌های پلاستیکی سنگین کاربرد دارد. پلی‌اتیلن سنگین به دلیل ساختار شیمیایی محکم خود، مقاومت بالایی در برابر ضربه و حرارت دارد و بازیافت آن نسبت به سایر پلاستیک‌ها آسان‌تر است.
پلی‌اتیلن سبک (LDPE) از انواع ضایعات پلاستیک نایلون
این نوع پلاستیک اغلب در تولید کیسه‌های پلاستیکی نازک، بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر و ظروف نگهداری مواد غذایی استفاده می‌شود. پلی‌اتیلن سبک به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و وزن کم، به‌طور گسترده در صنعت بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بازیافت LDPE چالش‌برانگیزتر از HDPE است اما همچنان امکان‌پذیر است.
پلی‌وینیل کلرید (PVC) از انواع ضایعات پلاستیک تزریقی
پلی وینیل کلرید یکی از پلاستیک‌های پرکاربرد است که در تولید لوله‌ها، عایق‌های سیم و کابل و همچنین پنجره‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. پلی‌وینیل کلرید به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و مقاومت در برابر رطوبت برای کاربردهای مختلف ایده‌آل است. با این حال بازیافت PVC به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص، پیچیده‌تر است و نیاز به فرآیندهای دقیق‌تری دارد.
پلی‌پروپیلن (PP) از انواع ضایعات پلاستیک تزریقی
پلی پروپیلن از انواع ضایعات پلاستیک تزریقی است که پلاستیکی مقاوم بوده در تولید قطعات خودرو، لوازم آشپزخانه و بسته‌بندی‌های صنعتی کاربرد دارد. پلی‌پروپیلن به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و مواد شیمیایی در صنایع مختلف به کار می‌رود. بازیافت این نوع پلاستیک نسبتا آسان است و به محصولات جدید مانند قطعات پلاستیکی یا الیاف تبدیل می‌شود.
پلی‌استایرن (PS) از انواع ضایعات پلاستیک تزریقی
پلی استایرن نیز از انواع ضایعات پلاستیک تزریقی است. این پلاستیک معمولا در تولید فوم‌ها، ظروف یکبار مصرف و بسته‌بندی‌های محافظ استفاده می‌شود. پلی‌استایرن به دلیل سبکی و خاصیت ضربه‌گیری در صنایع بسته‌بندی و ساختمانی بسیار پرکاربرد است. با این حال بازیافت آن چالش‌برانگیز است و اغلب به‌درستی مدیریت نمی‌شود که این امر نیز منجر به آلودگی محیط‌زیست می‌شود.
پلی‌کربنات (PC) از انواع ضایعات پلاستیک تزریقی
پلی کربنات پلاستیکی بادوام و شفاف است که در تولید شیشه‌های ضدضربه، تجهیزات پزشکی و قطعات الکترونیکی استفاده می‌شود. پلی‌کربنات به دلیل مقاومت بالا در برابر ضربه و حرارت یکی از گران‌ترین و باکیفیت‌ترین انواع پلاستیک است. بازیافت این نوع پلاستیک به فرآیندهای پیشرفته‌تری نیاز دارد اما همچنان ارزش اقتصادی بالایی دارد.
جمع بندی
این مقاله در مورد انواع ضایعات پلاستیک نوشته شد. با توجه به گفتهها، این هفت دسته اصلی از ضایعات پلاستیکی هر کدام نقش مهمی در صنایع مختلف دارند و نحوه مدیریت و بازیافت آن‌ها تأثیر مستقیمی بر محیط زیست و منابع طبیعی دارد. با درک بهتر ویژگی‌ها و کاربردهای هر دسته می‌توان راهکارهای بهینه‌ای برای بازیافت و کاهش آلودگی پلاستیکی ارائه داد.