بدون شک هم هما می‌دانیم که پلاستیک چیست و جه کاربردهایی دارد. اما برای آشنایی بیشتر با پلاستیک، ساختار و کاربردهای آن، لازم است که بیشتر با فرایند ساخت و انواع پلاستیک آشنا شویم. با شناخت بیشتر پلاستیک و انواع آن متوجه می‌شوید که کاربرد پلاستیک در زندگی بشر، از آنچه فکرش را می‌کردید، بسیار بیشتر است! در ادامه در مورد ساختار و نحوه تشکیل پلاستیک به شکل کامل‌‌تر توضیح داده میشود.
پلاستیک چیست؟
پلاستیک نوعی ماده شیمیایی است که از ترکیبات آلی (ترکیباتی که حاوی کربن هستند) ساخته شده است. اصطلاح «پلاستیک» به طیف وسیعی از مواد اطلاق میشود که در دما و فشار معمولی قابل شکل‌گیری و فرم‌دهی هستند. پلاستیکها اغلب از نفت و گاز طبیعی تولید می‌شوند؛ زیرا این منابع حاوی هیدروکربن‌های مختلف هستند که در فرآیندهای شیمیایی به مواد پایه‌ای برای ساخت پلاستیک تبدیل می‌شوند. با تغییر در ساختار این مواد، انواع پلاستیک تولید میشود که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند. پس از دانستن اینکه پلاستیک چیست، در ادامه با انواع پلاستیک و کاربردهای هریک آشنا می‌شویم.
ویژگی های اصلی پلاستیک چیست؟
از ویژگی‌های اصلی پلاستیکها میتوان به انعطاف‌پذیری، سبکی، مقاومت در برابر خوردگی، عایق بودن الکتریکی و حرارتی، قابلیت شفافیت و شکل‌پذیری در دماهای مختلف اشاره کرد. به علت دارا بودن این ویژگی‌ها، پلاستیکها در صنایع مختلف به کار برده می‌شوند که از جمله آنها می‌توا موارد زیر را نام برد:
- صنایع بسته‌بندی
- صنعت الکترونیک
- خودروسازی
- صنایع مرتبط ب ساخت لوازم بهداشتی
- ساخت انواع مختلف ظروف
- لوازم خانگی و…
انواع پلاستیک و طبقه بندی آنها
تولید پلاستیکها از پلیمرهای مختلف با استفاده از فرآیندهای متفاوتی انجام میشود، بنابراین انواع مختلفی از پلاستیک وجود دارد. برخی از رایج‌ترین انواع پلاستیک عبارتند از:
- پلی‌اتیلن (Polyethylene) : استفاده از این نوع پلاستیک به دلیل مقاومت در برابر انواع مواد شیمیایی، عایق الکتریسیته و قابلیت بازیافت بالا، در صنایع مختلف و بسته‌بندی محصولات رایج است.
- پلی‌پروپیلن (Polypropylene): این نوع پلاستیک به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، خواص مکانیکی خوب و کاربردهای متنوع، در صنایع مکانیکی، بسته‌بندی، تولید خودرو و… استفاده میشود.
- پلی‌وینیل کلراید (Polyvinyl Chloride – PVC): این نوع پلاستیک به دلیل مقاومت در برابر حرارت و حلال‌ها، عایق الکتریسیته در کاربردهای ساختمانی، لوله‌کشی، ظروف آشپزخانه و غیره کاربرد زیادی دارد.
- پلی‌استر(Polyester): پلی استر یکی دیگر از انواع پلاستیک است که به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و پوسته‌ای بودن در برخی از نمونه‌ها، در تولید فیبرهای مصنوعی، الیاف پارچه، بطری‌ها و فیلم‌ها به کار می‌رود.
- پلی‌اکریلونیتریل (Polyacrylonitrile – PAN): این نوع پلاستیک به دلیل مقاومت در برابر حرارت، اسیدها و بازها و استحکام مکانیکی بالا، در تولید الیاف مصنوعی، لباس‌ها، مواد فیلتراسیون و… بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
- پلی‌اتریت (Polyethylene terephthalate – PET): این نوع پلاستیک به دلیل سبک بودن و همچنین مقاومت بالا در برابر شوک، در بطری‌ها، بسته‌بندی‌ها و الیاف مصنوعی مورد استفاده قرار میگیرد.
- پلی‌سیتال (Polystyrene): این نوع پلاستیک به دلیل سبکی، عایق حرارتی و براق بودن، در تولید لوازم تزیینی، بسته‌بندی‌ها و ظروف یکبار مصرف استفاده میشود.
- پلی‌متیل متاکریلات (Polymethyl Methacrylate – PMMA): این نوع پلاستیک به دلیل شفافیت بالا و شباهت به شیشه، در تولید شیشه‌های پلاستیکی، لنز‌ها و اجسام تزیینی مورد استفاده قرار میگیرد.
این لیست تنها چند نمونه از انواع پلاستیک است و در بازار میتوان نمونه‌های دیگری نیز پیدا کرد که هر کدام به علت خواص و کاربردهای خاص خود مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزایای پلاستیک چیست؟
پلاستیکها از زمان ابداع تاکنون نقش بسیار مهمی را در زندگی ما ایفا می‌کنند. مزایای مختلفی برای استفاده از پلاستیکها وجود دارد و در حقیقت این مزایا موجب شده‌اند که انواع پلاستیک تا این حد کاربردهای گستسرد‌ه‌ای در زندگی بشر پیدا کند. که در زیر به برخی از مهمترین مزایای پلاستیک اشاره می‌کنیم.
سبکی و سهولت در حمل و نقل
پلاستیکها به علت وزن سبک خود نسبت به برخی مواد دیگر، برای بسته‌بندی و حمل و نقل محصولات مناسب هستند. این ویژگی باعث کاهش هزینه‌های حمل و نقل و انرژی مصرفی میشود.
مقاومت در برابر خوردگی و تجزیه‌پذیری
برخی از پلاستیکها مقاومت بالا در برابر خوردگی و تجزیه‌پذیری دارند؛ بنابراین می‌توانند برای مدت زمان طولانی بدون تغییر در ویژگی‌ها و کیفیت نگهداری شوند.
انعطاف‌پذیری و قابلیت‌های فراوری
پلاستیکها می‌توانند به راحتی به شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی فراوری شوند؛ از جمله تزریق، فوم‌زدن، بادکردن و… .
ایجاد پوشش‌ها و عایق‌ها
پلاستیکها به عنوان پوشش‌ها و عایق‌ها برای اشیاء مختلف مانند کیسه‌های پلاستیکی، محافظت در برابر آب، گرد و غبار و سایر عوامل می‌توانند وظایف مهمی را انجام دهند.
بهبود ایمنی محصولات
پلاستیکها می‌توانند به عنوان جایگزین‌های مطمئن و ایمن برای برخی مواد نازک و شیشه‌ای به کار روند. برای مثال، بطری‌ها و ظروف پلاستیکی کمتر آسیب پذیر هستند و احتمال شکستن و آسیب‌دیدن کمتری دارند.
بهبود بازیافت و دورریزی
تکنولوژی‌های جدید در زمینه بازیافت پلاستیکها امکان استفاده مجدد از آنها را افزایش داده است که باعث کاهش آلودگی زمین‌ها و محیط زیست میشود. همچنین در مقایسه با مواد غیرقابل بازیافت، پلاستیکها در زمان دورریزی به محیط زیست کمتر آسیب می‌رسانند.
مشکلات زیست محیطی پلاستیک چیست؟
به هر حال در کنار مزایای پلاستیکها باید به مسائل زیست‌محیطی و تأثیرات منفی احتمالی که مصرف زیاد پلاستیکها بر محیط زیست و اکوسیستم‌ها می‌تواند داشته باشد نیز توجه کرد. استفاده بیش از حد از پلاستیکها می‌تواند منجر به آلودگی محیط زیست، کاهش زیستگاه‌های طبیعی و تهدید به انقراض جانداران مختلف شود. به همین دلیل اجرای سیاست‌ها و رویکردهای مناسب در جهت کاهش مصرف و بازیافت پلاستیکها بسیار حیاتی است.
کاربردهای پلاستیک
کاربرد پلاستیک در زندگی روزمره ما کاملا مشهود است. در این بخش از مقاله به برخی از کاربردهای پلاستیک اشاره می‌کنیم.
استفاده از پلاستیک در بسته بندی محصولات
یکی از مهمترین و اصلیترین موارد از کابرد پلاستیک، در صنعت بسته‌بندی است. ظرفیت بالای حمل و نقل و خاصیت حفاظتی‌شان در برابر رطوبت و آلودگی، آنها را برای بسته‌بندی مواد غذایی، محصولات صنعتی و تجاری، داروها و بسیاری از کالاهای دیگر مفید واقع میکند.
کاربرد پلاستیک در خودروسازی
کاربرد دیگر پلاستیک در صنعت خودروسازی است. پلاستیکها به عنوان جایگزینی برای فلزات در قطعات خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این عمل وزن خودرو را کاهش داده و باعث بهبود کارایی سوخت نیز میشود. همچنین برای بسته بندی قطعات خودرو، از فیلم شیرینگ استفاده میشود که یکی از معروف‌ترین فیلم‌های بسته بندی ساخته شده از پلاستیک است.
کابرد پلاستیک در صنعت الکترونیک
صنعت الکترونیک یکی دیگر از مواردی است که در آن از پلاستیک استفاده میشود. در تولید کالای‌های الکترونیکی مانند تلفن‌های همراه، کامپیوترها و تجهیزات دیجیتال، پلاستیکها به عنوان جزء‌های مهمی مانند پوشش‌ها، بدنه‌ها و قطعات داخلی استفاده می‌شوند.
پلاستیک در ساختمان‌سازی
در ساختمان‌سازی از پلاستیکها برای موارد مختلف استفاده میشود. برای مثال موارد زیر مثال‌هایی هستند که کاربرد پلاستیک در ساختمان را نشان می‌دهند:
- عایق‌های مختلف
- لوله‌کشی
- درب و پنجره‌ها
- کف‌پوش‌ها
استفاده از پلاستیک در صنایع بهداشتی
کاربرد دیگر پلاستیکها در صنعت آرایشی و بهداشتی است. پلاستیکها در تولید وسایل بهداشتی مانند پوشک‌ها، دستکش‌ها و لوازم پزشکی به میزان بسیار زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هچنین بسته‌بندی بسیاری از لوازم آرایشی و بهداشتی هم با استفاده از پلاستیک انجام میشود.
پلاستیک در پزشکی و داروسازی
برای بسته‌بندی داروها و تولید ظروف دارو مانند بطری‌ها، پوشش قرص‌ها و… از پلاستیکها استفاده میشود. همپنین برخی از طروف مورد استفاده از آزمایشگاه‌‌ها مراکز داروسازی از جنس پلاستیک هستند.
پلاستیک در پزشکی و داروسازی
کاربرد پلاستیک در صنعت کشاورزی
در زمینه کشاورزی نیز از پلاستیکها برای تولید فیلم‌های گلخانه‌ای، مخازن آب، سیستم‌های آبیاری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی استفاده میشود.
پلاستیک در تولید لوازم کاربردی رزمره
اشیای روزمره‌ای مانند ظروف یکبار مصرف، پلاستیک‌های خانگی، سبد و کیف، لوازم آشپزخانه و ظروف آرایشی از پلاستیکها ساخته می‌شوند. همچنین فیلم استرچ یکی از محصولات نایلونی است که برای بسته بندی موارد نام برده شده در بالا میتوان از آن استفاده کرد.
جمع‌بندی
در این مقاله دانستیم که پلاستیک چیست و ساختار پلاستیک و انواع آن را توضیح دادیم. همانطور که گفته شد، ویژگی‌های مختلف انواع پلاستیک آن را برای استفاده در کاربردها و صنایع مختلف مناسب می‌سازد. علاوه بر تولید موارد مختلف، استفاده از فیلم‌های بسته بندی پلاستیکی مانند فیلم شیرینگ و فیلم استرچ، برای بسته‌بندی کالاهای مختلف به کار برده میشود که یکی از رایج‌ترین مواد استفاده از پلاستیکها را نشان می‌دهد. همچنین باید توجه داشت که مدیریت صحیح پسماند پلاستیکها و استفاده بهینه از آنها از نظر حفظ محیط زیست و پایداری اقتصادی حفظ شود.